AFAD Zelzele ve Risk Azaltma Genel Müdürü Orhan Tatar, İstanbul’da mümkün bir sarsıntı riskine karşı AA muhabirinin sorularını yanıtladı.
Tatar, 6 Şubat 2023’te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli sarsıntılardan ders çıkarılması gerektiğini vurgulayarak, İstanbul’da birçok projeyi hayata geçirdiklerini belirtti.
Geçmişte meydana gelen sarsıntıların belirlenmesi ve tarihlenmesinde kullanılan paleosismoloji çalışmalarına değinen Tatar, “Bugün dünyanın en büyük paleosismoloji projesini yürütüyoruz.” dedi.
İSTANBUL ZELZELESİNİN VAKTİ VE BÜYÜKLÜĞÜNE AİT TAHMINLER
Bazı uzmanların İstanbul’da mümkün bir sarsıntının vakti ve büyüklüğüne dair yaptığı kestirimlere ait Tatar, “Tabii ki yaşadığımız en büyük zorluklardan bir tanesi de bu aslında. Bu çeşit çalışmalarda sağlıklı ve emniyetli bilimsel bilgi çok ehemmiyet taşıyor. Şayet elinizde sağlıklı, net bilgi olmadan konuşursanız sırf endişe salarsınız.” değerlendirmesinde bulundu.
Tatar, Marmara’da muhtemel bir zelzeleye yönelik milletlerarası projeler ve kurumsal kapasiteyle birçok sarsıntı müşahede istasyonu kurduklarını ve bölgenin çeşitli sensörlerle daima izlendiğini bildirdi.
Tatar, bu bilgilerin anlık değerlendirildiğini ve buna yönelik akademik dayanak aldıklarını tabir etti.
YAPAY ZEKA İLE ÖN HASAR VE KAYIP TAHMİNİ
Deprem risklerinin değerlendirilmesinde yapay zeka kullanımına değinen Tatar, “Yapay zeka artık hayatımızın her alanına girdi. Bu nedenle dikkatli olsak da kullanmak zorundayız.” sözlerini kullandı.
AFAD Zelzele Ön Hasar ve Kayıp Varsayımı Sistemi’nde (AFAD-RED) yapay zekadan yararlanıldığına dikkati çeken Tatar, bu yazılımın sarsıntıya ait hasar ve kayıp varsayımı yapabildiğini söyledi.
Tatar, “AFAD-RED sistemi ile üretilen raporlar size iddiası olarak kaç can kaybı yaşanacağını, yaralı sayısını, hasarlarla ilgili bilgileri, kritik üst yapıların, alt yapıların ayakta kalıp kalmamış olabileceğini öngörebiliyor.” diye konuştu.
AFAD-RED uygulaması aracılığıyla senaryo zelzeleleri oluşturup vilayetlere göndererek tatbikatlar yaptıklarını anlatan Tatar, yapay zekanın müdahale ve uygunlaştırma süreçlerinde otomatik talimatlar ve kaynak idaresi sağlayacak formda entegre edilmesini hedeflediklerini kaydetti.
ERKEN İHTAR SİSTEMLERİ
Japonya’da zelzeleler sonrası hoparlörler ve anons sistemleri aracılığıyla yapılan ihtarlara ait ise Tatar, bu çeşit erken ihtar sistemlerinin dünya genelinde hudutlu sayıda ülkede uygulandığını ve Türkiye’de de benzeri sistemlerin kullanılabileceğini belirtti.
Tatar, 6 Şubat zelzelelerinin akabinde yeni teknolojiler geliştirilmesi gerektiğini lisana getirerek, bu süreçte teknolojik inşaat teknikleri ve sosyolojik hazırlıkların değerine dikkati çekti.
Orhan Tatar, Nepal’de 25 Nisan 2015’teki zelzeleden evvel cep telefon sınırlarında sismik aktivite nedeniyle kesinti yaşandığını söz etti. Bu çeşit sismik olayların zelzelesi evvelden tespit etmek için kullanılıp kullanılamayacağı sorusuna karşılık Tatar, “Depremin kesin vaktini ve yerini varsayım etmek mümkün değil. Lakin büyük bir zelzele öncesinde yer kabuğunda kimi fizikî değişiklikler olabilir. Nepal örneğinde de bu tıp datalara dayanarak kimi sonuçlar elde edilmiştir.” karşılığını verdi.
“FARKINDALIĞI ARTIRMAK ÇOK ÖNEMLI”
Tatar, İstanbul’da meydana gelecek bir zelzelede sirenlerin devreye girip girmeyeceğine ait, bu bahiste farkındalığın artırılması gerektiğini ve kullanıldığı vakit bu şekil ikaz sistemlerinin paniğe neden olabileceğini söyledi.
Tatar, “Bunun acı örneklerini yaşadık. Yani hala dün üzere aklımda benim. İzmir sarsıntısında dahi, 2022 Ekim ayında yaşadığımız İzmir sarsıntısında, sonrasında yaşadığımız birkaç küçük, 4,5-5 büyüklüğündeki, bu aralıktaki sarsıntılarda bile ne yazık ki bulunduğu yerin 2. katından atlayıp da hayatını yitiren arkadaşlarımız, öğrencilerimiz var.” biçiminde konuştu.
İSTANBUL’DAN GÖÇ
İstanbul’dan diğer kentlere göç eden vatandaşların kaygılarından bahseden Tatar, bu endişelerin tehlikeli olduğunu ve gerçek bir afet hazırlığı yapılması gerektiğini vurguladı.
Tatar, “Sadece Marmara değil bütün Türkiye’yi daima bir arada bu cins doğal afetlere karşı hazırlamak zorundayız.” dedi.
Farkındalık olmadan afetlere hazırlanmanın mümkün olmadığına dikkati çeken Tatar, İstanbul’da birtakım binalarda site sakinlerinin müsaade vermemesi üzerine sarsıntı riskine karşı fiyatsız sunulan süratli tarama ile bina testinin yapılamadığını kaydetti.
Tatar, dehşetin sıkıntıları çözmeyeceğini ve riskleri düzgün kıymetlendirerek inançlı hayat kültürünün oluşturulması gerektiğini vurguladı.
Tatar, “Yani sarsıntı olacak mı, sarsıntı nerede olacak mı diye soru sormanın hiçbir manası yok. Ülkemizde bu gerçekle yaşamak zorundayız.” sözlerini kullandı.
İstanbul ve Marmara Bölgesi için yürütülen kentsel dönüşüm süreçlerinin kıymetine değinen Tatar, bu süreçlerin desteklenmesi gerektiğini belirtti. Bilhassa 6 Şubat sarsıntılarında TOKİ tarafından yapılan binaların sağlamlığının gurur verici olduğunu lisana getirdi.
DEPREME HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
Tatar, İstanbul ve etrafındaki yapay zeka simülasyonlarının akabinde ulaşım sıkıntıları ve afet idaresi konusunda ne çeşit adımlar atıldığını anlattı.
Orhan Tatar, şu tabirlere yer verdi:
“AFAD daima bunu çalışıyor. Bu olayların afete dönüşmemesi için de bir sefer öncelikle risk azaltma odaklı bir anlayışa sahip olmanız gerekiyor. Bu anlayışta yalnızca vatandaş değil, belediyelerimiz, mahallî idarelerimiz, STK’larımız, üniversitelerimiz, kurumlarımızın hepsinin bu anlayışa sahip olması gerekiyor.”
Marmara’nın sanayi açısından kritik bir bölge olduğunu belirten Tatar, “Marmara’da çok büyük bir sanayi var biliyorsunuz. Yalnızca ülkemizi değil, bütün dünyayı besleyen bir bölge orası. Bilhassa sarsıntıya hazırlık manasında bu kadar geniş bir endüstrinin olduğu bölgede bizim önemsediğimiz mevzulardan bir tanesi de muhtemel bir afet durumunda bölgedeki sanayi tesislerinin ayakta kalabilmesi.” dedi.
AFAD’ın Marmara Bölgesi’nde iş sürekliliği planları hazırladığını vurgulayan Tatar, “Bu manada iş sürekliği plan dediğimiz şey, bir bölgede bir afet olduğunda o bölgedeki bütün sanayi tesislerinin üretiminin kesintiye uğramadan devam edebilmesini sağlayacak planlamaların yapılması.” şeklindeki değerlendirmesini paylaştı.
Tatar ayrıyeten Marmara Afet Risklerini Azaltma Daire Başkanlığının kurulduğunu ve bu ünitenin İstanbul’da etkin olarak çalıştığını kelamlarına ekledi.