CHP Küme Başkanvekilleri Ali Uzman Başarır, Gökhan Günaydın ve Murat Emir’in ortak imzasıyla TBMM “Çocuk Hakkı İzleme Komisyonu” ismi altında daimi bir ihtisas kurulu kurulmasına ait kanun teklifi verdi. Kanunun münasebeti, şöyle söz edildi:
“Her çocuk yetişkinlerin hazırladığı ve kurallarını koyduğu bir dünyaya doğar. Çocuğun doğduğu andan itibaren karşı karşıya kaldığı dünyada, toplumsal hayatta, hukuk sisteminde ve aile içinde çocuğun üstün faydasına ve lehine anlayış geliştirmek gereklidir. Çocukların çocukluğunu ortadan kaldırmak yahut onların çocukluğunu kıymetsizleştirmek yerine çocukların çocuk olma hakkını veren bir bakış açısına sahip olmak hayatı daha bedelli kılmak ismine gereklidir. Bu nedenle çocuğun üstün faydasına odaklanan kontratlara, düzenlemelere, kurum ve kuruluşlara muhtaçlık vardır. Tam da bu nedenle; 1989 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 54 unsurluk BM Çocuk Hakları Mukavelesi kabul edilmiştir. Bu mukavelede; ‘Ana–babanın rolü ve sorumluluğu ve bunun ihmal edildiği durumlarda ise devletin rolü ve sorumluluğu, Bir isme ve vatandaşlığa sahip olma ve bunu muhafaza hakkı, Yaşama ve gelişme hakkı, Sıhhat hizmetlerine erişim hakkı, Eğitime erişim hakkı, Beşere yakışır bir ömür standardına erişim hakkı, Eğlence-dinlenme ve kültürel etkinlikler için vakte sahip olma hakkı, İstismar ve ihmalden korunma hakkı, Uyuşturucu bağımlılığından korunma hakkı, Ekonomik sömürüden korunma hakkı, Tabir özgürlüğü hakkı, Niyet özgürlüğü hakkı, Dernek kurma özgürlükleri hakkı, Çocukların kendileriyle ilgili bahislerde görüşlerini lisana getirme hakkı, Özel ihtiyaçları olan çocukların hakları, Özürlü çocukların hakları’ ayrıntılandırılmıştır.
Türkiye, lisan ve/veya kültürel kimlik haklarıyla ilgili olan unsurlara ait çekincelerini bildirdiği bu mukaveleyi 1990 tarihinde imzalamıştır. Öte yandan Türkiye’nin taraf olduğu çocuk haklarıyla ilgili Avrupa ölçekli öteki kontratlar ortasında Memleketler arası Sivil ve Siyasal Haklar Mukavelesi; Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi; Ekonomik, Toplumsal ve Kültürel Haklar Mukavelesi; Avrupa Toplumsal Kuralı; Çocukların Velayetine ait Kararların Tanınması ve Tenfizi ile Çocukların Velayetinin İadesine Dair Avrupa Kontratı; Çocuk Haklarının Kullanılmasına ait Avrupa Mukavelesi ve Milletlerarası Çocuk Kaçakçılığının Sivil Taraflarıyla ilgili Lahey Kontratı sayılabilir.
“Anayasa çocukların başka hakları konusunda detaya girmemektedir”
Öte yandan, Anayasa temel hakların ve özgürlüklerin birçoklarını içermektedir. Lakin, bu hak ve özgürlüklerin çocuklar için de tanınmış olduğu gereğince açık olmadığı üzere bu hakların istismar edilmesine ait ikazlarda bulunulmakta, birebir hakların maddelerle nasıl sınırlanabileceği belirtilmektedir. Her ne kadar 2010’daki Anayasa değişiklikleri, ‘çocuk hakları’ terimini birinci sefer getirmiş, çocuklara yönelik anayasal teminatları pekiştirmiş olsa da; çocuk hukuk sistemi tarafından ailenin bir elemanı olarak görülmekte, ailenin dışında çocuğun kendine has bir varlığı olduğu olgusu anılmamaktadır. Velhasıl, Anayasa ailenin ve toplumun düzgünlüğüne odaklanırken çocuğun korunma ve ebeveynleriyle temas hakkını vurgulamakta, lakin çocukların başka hakları konusunda detaya girmemektedir.
Çocuk haklarıyla ilgili bahislerin ve bu haklara yönelik ihlallerin tertipli olarak izlenmesi, bunların fark edilmesi, tanınması ve ele alınması toplumsal bir kıymet taşımaktadır. Hukukçu, gazeteci, çeşitli mesleksel ve sivil toplum kuruluşları üzere düzenekler çocuk haklarına yönelik ihlalleri tertipli olarak izlemekte ya da bilgi vermekte olup, Türkiye’de bağımsız çocuk hakları izlemesinin ve ihtilafların ele alınmasının sonlu kaldığı genel bir görüş haline gelmiştir.
“Daimi bir ihtisas komitesinin kurulmasına gereksinim vardır”
2012’de kurulan Kamu Denetçiliği (ombudsman) Kurumu ile çocuk hakları alanında kamu denetçisinin görevlendirilmiş olması ya da 2008’de TBMM’de Çocuk Hakları İzleme Komitesi oluşturulmuş olması her ne kadar müspet adımlar olsa da çocuk hakları izleme ve geliştirilmesi tarafında kâfi değildir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde son 8 yılda, 26 ve 27’nci devirlerde, Başta Cinsel İstismar Olmak Üzere Çocuklara Yönelik Her Türlü İstismar Olaylarının Araştırılarak Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Emeliyle (2016), Adana’nın Aladağ İlçesinde Kız Öğrenci Yurdunda Meydana Gelen Elim Yangın Olayının Araştırılması Ve Benzeri Acıların Bir Defa Daha Yaşanmaması Ve Kamusal Eğitim Ve Barınma Haklarının Tüm Öğrencilerimiz İçin Garanti Altına Alınıp Yaygınlaştırılması İçin Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Gayesiyle (2017), Rabia Naz Vatan Başta Olmak Üzere Kuşkulu Çocuk Ölümlerinin Araştırılması Ve Bu Mevzuda Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Emeliyle (2020) kurulan üç araştırma komitesi raporlarını yayınlamış fakat problemlerin çözülebilmesi konusunda raporlar tek başına kâfi olmamıştır.
En nihayetinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Çocuk Hakları Komitesi de Sıhhat, Aile ve Toplumsal İşler Komisyonu’nun gayrı resmi bir alt komitesi olarak çalışmaktadır. Bu komitenin kendi bütçesi ve kaynakları bulunmamaktadır. Meğer çocuk hakları eksenli daimi bir ihtisas komitesi ile yaşanan sıkıntıların tahlilinde çok daha tesirli bir çalışma ortaya konulabilir.
Dolayısıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde çocuk haklarının geliştirilmesi, çocukların korunması alanında profesyoneller ve sivil toplum kuruluşları ile irtibatı sağlayacak, her yasa tasarısını çocuk haklarına uygunluk açısından inceleyecek, yıllık bütçelerde çocuklara kâfi kaynak ayrılmasını sağlamayı önceleyecek daimi bir ihtisas kurulunun kurulmasına muhtaçlık vardır. Bu kanun ile ‘Çocuk Hakkı İzleme Komisyonu’ ismiyle daimi bir ihtisas kurulu oluşturulması ve bu komitenin çocuğun yüksek faydası niyeti doğrultusunda öteki ihtisas komitelerinden farklı olarak siyasi partilerin eşit temsili ile kurulması, ayrıyeten çalışmalarını çocuk hakları konusunda uzman isimlerin komite toplantılarına devamlı iştirakinin sağlanarak görüş ve teklifleri ile yürütmesi teklif edilmiştir.”