14 Mayıs’ta yapılacak cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimleri öncesinde toplumsal medya platformları, kamuoyunu hakikat bilgilendirme açısından değerli bir role sahip.
Facebook, Instagram ve WhatsApp’ın çatı şirketi Meta, Türkiye’deki seçim güvenliğine ait birtakım kararlar aldığını duyurdu ve bunları ana sayfasından yayınladı.
Siyasi içeriğin Facebook ve Instagram’a nazaran çok daha fazla görünür olduğu Twitter cephesinde ise seçim güvenliğine ait bir tedbir alınmazken bilakis bu alanda bir geriye gidiş kelam konusu.
Türkçe lisanını seçmek yeterli
Facebook’ta siyasi sayfaları takip etmedikçe manipüle edilme ihtimali daha düşükken Twitter’da siyasi içeriğe maruz kalmak için hesap lisanını Türkçe yapmak yetiyor.
Indiana Üniversitesi Toplumsal Medya Gözlemevi’nde doktorası sonrası araştırma yapan Dr. Tuğrulcan Elmas’ın akademik çalışmalarına nazaran Twitter güvenlik açıklarını bilmesine karşın tedbir almıyor.
Elmas’ın “Türkiye’deki Twitter Trendlerine Saldıran Twitter Botlarının Aktiflik ve Askıya Alınma Formlarının Tahlili (Analyzing Activity and Suspension Patterns of Twitter Bots Attacking Turkish Twitter Trends by a Longitudinal Dataset)” başlıklı makalesine nazaran, Türkiye’de uydurma gündem etiketleri 2021’de yüzde 30 ila 50 ortasında değişerek tepe yaptı. Elmas, 2023’ün Mart ve Nisan aylarında ise hafta içi yükselip hafta sonları düşmekle birlikte günlük trendlere giren her beş gündem etiketinden en az birinin geçersiz olduğunu tespit etti.
Indiana Üniversitesi’nden araştırmacı Tuğrulcan ElmasIndiana Üniversitesi’nden araştırmacı Tuğrulcan Elmas
Indiana Üniversitesi’nden araştırmacı Tuğrulcan ElmasFotoğraf: privat
DW Türkçe’ye konuşan Tuğrulcan Elmas, botlar tarafından yürütülen manipülasyon kampanyalarının ekseriyetle AKP lehine göründüğüne dikkat çekerek bu ayın başında tartışma konusu olan Millet İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun seccadeye basma fotoğrafının da botlar aracılığıyla gündeme sokulup yayılan bir manipülasyon kampanyası olduğunu söylüyor.
Peki Twitter’da manipülasyon kampanyalarının artışına karşın platform neden buna karşı tedbir almıyor?
Manipüle edici içerikler ön planda
Tuğrulcan Elmas, bilhassa Twitter algoritmasının son değişiklikleriyle bir arada kullanıcılara genel olarak tanınan içeriklerin gösterildiğini, bunların da genelde siyasetle alakalı ve manipüle edici içerikler olduğunu söz ediyor:
“Gündem olan yahut yapılmak istenen her şeyi Twitter ana sayfanızda artık görebiliyorsunuz ve bu içeriklerden kaçamıyorsunuz.”
Elmas’a nazaran Twitter, trend algoritmasında değişiklik yapmak ya da botları açıldığı üzere kapatmak üzere proaktif tedbirler almadığı için bot sorunu çözülemiyor. Elmas, Twitter’ın altı ayda bir sistemli kapatma yapsa da bot hesapları gecikmeli olarak kapattığını belirtiyor. Bot hesapların açıldıktan sonra bekletildiğine ve var olan aktif bot hesaplar kapatıldığında bekletilen hesapların çabucak devreye sokulduğuna işaret eden Elmas, bu nedenle hesap kapatmanın tesirli bir tahlil olmadığını lisana getiriyor.
“Suistimale çok derecede açık”
Türkiye’de Twitter kullanımı yalnızca yüzde 27 olsa bile Twitter’da gündem olan bir şey öteki mecralardan da çok kolay gündeme getirilebiliyor. Twitter içerikleri, Ekşi Kelamlık, WhatsApp, Instagram üzere kanallardan ya da haber mecralarından da yayılıyor.
“O yüzden Twitter çok kıymetli. Lakin Twitter suistimale çok derecede açık durumda. Ve buna Twitter’ın kendi uygulamaları neden oluyor” diyen Elmas, Türkiye’de 2014’te açılan bot hesapların Twitter tarafından 2020’de kapatıldığına, kapatılan 7 bin 340 hesabın geçen mühlet zarfında 30 milyon tweet attığına dikkat çekiyor.
Twitter, Haziran 2020’de Türkiye’den 7 bin 340 hesabı “devlet temaslı bilgi yayma operasyonlarına” karıştığı gerekçesiyle kapattığını duyurmuştu.
Botlar birinci tweeti atıp siliyor
Elmas, Türkiye’de düzmece ya da yapay gündem başlıklarının işleyişini ise şöyle anlatıyor:
“Sistematik bir manipülasyon var”
Twitter’dan bunun spam filtre ile alakalı bir sorun olduğu karşılığı aldıklarını belirten Elmas, kuruluşun, ikazları münasebetiyle kendilerine teşekkür etmesine karşın o günden bu yana algoritmada bir değişiklik yapmadığını söylüyor.
Elon Musk’ın platformu satın aldıktan sonra bu husus üzerine çalışan grubun işten ayrıldığını söz eden Elmas, “O yüzden algoritma değişikliğine ait yapılan çalışma da yarıda kesilmiş. Ve şu an bu akın hâlâ kullanılıyor. Türkiye’de epeyce yaygın. Amerika ve Brezilya’da da gözlemliyoruz lakin öbür ülkelerde şimdi bu atağın sistematik olarak yapıldığını görmedik. Gündem hususlarının bu kadar sistematik bir halde manipüle edildiğini biz yalnızca Türkiye’de görüyoruz” diye konuşuyor.
Elmas’ın verdiği bilgiye nazaran geçersiz gündemler hem bot hesaplar hem de çalıntı hesaplardan yapılıyor. Botların tweetlerini silerek gözden kaybolması prosedürü çalıntı hesaplar üzerinde de kullanılıyor: “Çalan kişi sizin hesabınızı büsbütün ele geçirmiyor. Yalnızca trend gündem manipülasyonunda kullanılıyor. Onun dışında hesabı size geri bırakıyor. Yani hesabı iki kişi kullanıyormuş üzere düşünün. Hesabınız ele geçirildiyse sizin hesaptan tweet atıp siliyorlar. Bu halde siz bunun farkına varamıyorsunuz. Farkına varanlar da bu hususta rastgele bir şey yapamadıkları için hesaplarını kullanmaya devam ediyorlar.”
Elmas, bunun da siber atak olduğunu, bu formda bir çalıntı hesap pazarı da oluştuğunu ekliyor.
Veri çekimine hudut ve ücret
Twitter’da şeffaflık ile ilgili meseleler da kelam konusu.
Geçen ay Elon Musk, Twitter’ın bilgi paylaşma siyasetini büsbütün değiştirdi. Daha evvel akademisyen ve araştırmacılar tahlil yapmak için Twitter’a başvurup ayda 10 milyona kadar fiyatsız bilgi çekebiliyordu. Yapılan değişiklikle bu limit 10 bine çekilirken data paylaşımı aylık 100 dolarlık fiyata tabi tutuldu.
Tuğrulcan Elmas, yapılan değişikliğin akademik çalışmaları kesintiye uğrattığına, bu durumdan seçim güvenliği için çalışan araştırmacıların da etkilendiğine dikkat çekiyor.
Platformda şeffaflıkla ilgili diğer sıkıntılar da olduğuna işaret eden Elmas, sayfa adminiyle ilgili hiçbir irtibat bilgisinin paylaşılma mecburiliği olmadığını, bir sayfanın kullanıcı ismi değiştirildiğinde takipçilerine bunun bildirilmediğini aktarıyor.
Kaynağı bilinmeyen haber hesapları
Twitter’ın Amerikan seçimleri sırasında aldatıcı bilgiye ikaz koyduğunu ancak Türkiye seçimleri için bunu tercih etmediğini lisana getiren Elmas’a nazaran Türkiye’de uydurma gündem etiketleri, palavra haberlerin ve linç kampanyalarının bir aparatı olmuş durumda. Twitter algoritmasının gündem etiketlerini içeren tweetlere öncelik verdiğini belirten Elmas, çok etkileşim almak üzere tasarlanmış tweetler atan kampanya hesaplarının paylaşımlarının bu hesapları takip etmeseniz bile ana sayfanızda göründüğünü anlatıyor.
Twitter’da son vakitlerde çeşitli haber hesaplarının ortaya çıktığını söz eden Elmas, “Bu hesaplar, haberleri etkileşim alabilecek biçimde tasarlıyorlar ve o yüzden etkileşim alıyorlar. Ve artık şu an siz ana sayfanıza baktığınız vakit genelde bu hesapların haberlerini görüyorsunuz” diyor ve ekliyor: “Yani 200 bin takipçili haber hesabı 2 milyon takipçili gerçek gazete hesabından daha fazla görünür olmuş vaziyette. Bu da çok tehlikeli bir durum. Zira bu haber hesaplarının ardında kim var belirli değil. Rastgele bir editöryel süreç yok. Hesap vermiyorlar ve büsbütün insanların güzeline gidecek yahut onları kızdıracak etkileşim alacak halde haberler yapıyorlar. Yani bir bakıma manipülasyon yapıyorlar.”
Bu hesapların taraflı olup olmadığı tahlil edilse bile sonraki gün isimlerini değiştirip öteki bir kimliğe dönebildiklerini vurgulayan Elmas, bu nedenle tahlillerin de işe yaramadığını aktarıyor.
Elmas, Türkiye’de uydurma gündem hususlarına bakıldığında atama, af ya da yasa değişikliği talep edenlerin kampanyalarının dikkat çektiğini ayrıyeten reklam hedefli düzmece gündem etiketlerine de çok sık rastlandığını anlatıyor.
Seçim gündemiyle birlikte parti kampanyaları ile alakalı etiketleri de gözlemlemeye başladıklarını, bunların ortasında aday adaylarının ve parti seçim sloganlarının etiketleri olduğunu belirten Elmas, öne çıkan manipülasyon ya da palavra haber kampanyalarının ise çoklukla AKP lehineymiş üzere gözüktüğüne işaret ediyor.
“Seccade kampanyası başarılı oldu”
Diğer bir tesirli manipülasyon kampanyasının CHP İstanbul Milletvekili Yunus Emre’nin belediyelere özerklik verilip güçlendirilmesine ait demeciyle ilgili olduğunu aktan Elmas, demecin 15 saniyelik kısmının kesilip Seçim 2023 isimli haber sayfası üzere gözüken propaganda hesabından paylaşıldığını, bunun siyasi özerklik manasına geleceği formunda yapılan manipülasyon kampanyasıyla özerklik etiketinin bot hesaplar tarafından gündeme taşındığını söylüyor.
Tuğrulcan Elmas’a nazaran uydurma gündem etiketleriyle yürütülen kampanyalarda tenkit ya da teyit içeren hiçbir içerik paylaşılmadan kampanyayı yönetenler kendi telaffuzlarını yayabiliyor. Bu da haksız rekabete neden oluyor.
“Rus trollerin kampanyasının bir benzeri”
Elmas, Türkiye’de anonim Twitter sayfalarının aktivitesiyle 2016 Amerikan seçimlerinde Rusya kaynaklı troll aktivitelerinin benzerliğine de dikkat çekiyor.
2016 seçimleri sırasında Amerikan profiline bürünmüş Rusya kaynaklı lokal haber hesapları, çok sağ kitleye oynayan hesaplar ya da siyahilere yönelik kampanyalar yapan hesapların seçimleri manipüle ettiğine ait tartışmaları hatırlatan Elmas, “Ve biz birebir durumu şu an Türkiye’de görüyoruz” diyor.
Türkiye’de sağ kitleye yönelik karşı tarafın teröristlerle iş birliği ile suçlandığı kampanyaların düzenlendiğini lisana getiren Elmas, muhalif, Atatürkçü ya da milliyetçi olduğunu argüman eden hesapların da o ideolojideki kitleyi kendilerinde toplayarak manipülatif paylaşımlarda bulundukları belirtiyor.
Kaynağı bilinmeyen ve çoğunlukla taraflı haber hesaplarının ise şu an Türkiye’de hiçbir ülkede olmadığı kadar faal durumda olduğunu vurgulayan Elmas, Türkiye’de manipülasyonun öbür ülkelerden çok daha fazla koordine bir formda yapıldığına ve bunun kanıksanmış durumda olduğuna dikkat çekiyor.
Meta yanlış bilgi uyarısı yapacak
Seçimlere sayılı günler kala Twitter’ın seçim güvenliğine ait bir tedbir alıp almayacağı bilinmeyen.
Aralarında teyit.org ve Doğruluk Hissesi’nin da bulunduğu 90 bağımsız teyit kuruluşuyla iş birliğine giden Meta ise Facebook ve Instagram’da palavra bilgi tespit edildiği vakit bunun görünürlüğünü azaltacak. Bu bilgiyi paylaşana bildirim gönderip ‘bu bilgi yanlış olabilir’ ikazıyla hakikat kaynağa yönlendirme yapacak. Şirket koordine ve aldatıcı hesapları da kapatacağını açıkladı.